MBTZ Logo

Zaanse kinderboekenschrijvers door de eeuwen heen

Met Stoom - Nr. 38 Februari 2001

In het Molenmuseum in Koog a/d Zaan werd in het voorjaar van 2001 een tentoonstelling gehouden over Zaanse kinderboeken en kinderboekenschrijvers. De aandacht ging vooral uit naar de 'grote vier' van de Zaanstreek die ook landelijk bekend zijn geworden. We noemen C. John Kieviet (Dik Trom), Cor Bruijn (Keteltje), Dick Laan (Pinkeltje) en Hotze de Roos (Kameleon): twee onderwijzers, een fabrikant en een arbeider. In deze tentoonstelling werd de verbondenheid getoond van deze schrijvers met de Zaanstreek.

Door Thea van 't Loo-Kingma

Bram en aart op zomervaart
 

Cor Bruijn

Cor Bruijn werd in 1883 geboren in Wormerveer en heeft 20 boeken over de Zaanstreek geschreven waarvan 9 kinderboeken. 'Keteltje' (1915/1916) beschrijft het leven van een jongetje uit een asociaal milieu dat daaraan weet te ontsnappen. Keteltje helpt in een molen (De Mol) die in Wormer stond waar nu de cacaofabriek staat. Keteltje vertoeft veel op het water, de Zaan en het Zwet in Wormer. Daar zijn heel mooie beschrijvingen van.
In 'Bram en Aart op zomervaart' (1953) komt veelvuldig de meelfabriek aan bod. De jongens vliegeren in het weiland, de vlieger belandt op het dak van de fabriek: “Ze zaten er best en hadden een prachtig uitzicht. De wereld was veel groter dan je beneden ooit kon zien! Kijk daar lag het dorp Wormer, achter het brede water van het Zwet”. De jongens beleven ook allerlei avonturen met hun Zaanse jol op de Zaan.

C.J. Kieviet

C.J. Kieviet was in de jaren 1903–1917 hoofdonderwijzer van de Bakkerschool in Zaandam. De historische boeken van Kieviet wijken in sterke mate af van wat andere schrijvers van jeugdboeken op dit gebied in deze periode hebben gedaan. In zijn boek 'In den Otter' beschrijft hij het drama dat zich aan het eind van de Franse bezetting (1813) afspeelt in Zaandam. 'De Kennemer vrijbuiter' (1905) vertelt over het verzet van Zaankanters tegen de Spaanse bezetter tijdens de tachtigjarige oorlog. De lezer wordt meegesleept in hun tochten over water (Westzaan en Assendelft) en is getuige van een list met grote tonnen waarmee ze naar de vijand voeren, omdat ze wisten dat deze gek was op vis. In die tonnen zat echter geen vis, maar een aantal vrijbuiters.

Dick Laan

Dick Laan stamt uit de fabrikantenfamilie Laan. Hij werd in 1894 geboren in Wormerveer en schreef niet alleen Pinkeltje, maar ook avontuurlijke jongensboeken, zoals 'De berg M' (1935), “bij het beklimmen van de berg M ervaren 4 jongens van verschillende nationaliteiten, dat men eigenbelang moet kunnen opgeven, als samenwerking nodig is voor het bereiken van een groot doel” (overgenomen uit de Kleine Vuurtoren). Bovendien was Laan een zeer bekend cineast en fotograaf.

Hotze de Roos

Hotze de Roos kwam in 1934 naar Krommenie en bleef daar wonen tot z'n dood in 1991. Tot op de dag van vandaag is er veel vraag naar de Kameleonboeken. Antiquarisch is er bijna niet aan te komen. Hotze heeft inspiratie opgedaan in z'n timmerwerkplaats waar collega's een praatje bij hem kwamen maken. Ongetwijfeld hebben de waterrijke omgeving en de molen 'De Woudaap' in zijn directe omgeving meegespeeld bij het schrijven van zijn verhalen.

Bram en aart op zomervaart

Enige illustraties uit 'Bram en Aart op zomervaart' tonen hoe het beeld van de Zaanse industrie in de kinderboeken doorwerkten.

Bram en aart op zomervaart