Creatieve vorm- en kleurtoepassingen

Herinneringen van Clim Meijer

Met Stoom Nr. 34 - December 1999

  In de Zaanstreek word ik altijd weer verrast door de innoviteit, die als een rode draad door alle facetten van haar industriële geschiedenis loopt.
Dr. R. L. Vreeman
MBTZ Logo  

Deze uitspraak van de burgemeester van Zaanstad (Met Stoom nr. 31, september 1998) geldt zeker voor Forbo Krommenie. Over de wordingsgeschiedenis van dit unieke bedrijf is mij alles bekend uit de door Klaas Woudt geschreven bijzonder mooie uitgave van ‘De geschiedenis van een Zaanse Familie-onderneming’. Over mijn persoonlijke betrokkenheid bij deze linoleumgigant hierbij mijn verhaal.


Clim Meijer

Als oud-Krommenieër herinner ik mij het geloei van ‘de Blik’ en ‘de Lum’ als zaterdags om één uur de toen lange werkweek om was. Het dorp was dan vol met naar huis of kroeg gaand loopvolk met hun loonzakjes, - de fiets was toen een uitzondering.

Ik herinner mij de plek waar ik in 1923 met bewondering de nieuwbouw ‘de Zuid’ in Assendelft volgde. Geen baksteen met raamopeningen maar een skelet van beton.

1951

Het bedrijf in mijn geboorteplaats had behoefte aan vernieuwing, wilde deel hebben aan de nieuwe opvattingen over architectuur, meubelkunst en kleur, als reactie op het bruine tijdperk.
Na een door mij afgewezen aanbieding van de directie om als fulltime adviseur-ontwerper voor de collecties en de tentoonstellingen van hun producten in dienst te treden, kwamen wij tot een akkoord. Als freelance medewerker van de Nederlandse Linoleum Fabriek (N.L.F), kwam ik terug in Krommenie.

De beginperiode

Via een smalle rondlopende ijzeren trap van 42 treden kwam ik in een kleine ruimte om kennis te maken met de kleurenmenger de heer Dekker en zijn jonge assistent Jaap de Graaf. De ruimte beklemde mij, van de stroeve houding van Dekker en de grote mok lauwe koffie werd ik ook niet vrolijk; Dekker zag mij niet zitten, dat was duidelijk. Ik was een indringer - hij voelde zich beledigd. (“Ik maak hier al jaren lang de kleuren.”)
Dekker was gewend kleuren te maken aan de hand van stalen van concurrenten, van verffabrieken of van het bloesje van de secretaresse. Een grondige studie in de fabriek leerde mij de mogelijkheden en onmogelijkheden van het product linoleum kennen. De bestaande ‘collectie’ presenteerde het aantal soorten: Marmoleum, Jaspé, houtnerf, granité, velvetlino, kurklinoleum en effen Walton.
De struktuurverschillen, voortkomend uit de productiemethode, bepaalden min of meer de naam van het product.
Het palet van voornamelijk donkere en slecht gerangschikte kleuren in een grauwe kaftbinding was de oorzaak van mijn aanstelling.
Mijn verzoek: ‘Ik wil een ruimte met een groot vloeroppervlak en goed daglicht voor mijzelf’ werd gehonoreerd. Alleen, met mijn verfdoos en kladpapier, begon ik aan de klus: een nieuwe eigentijdse collectie voor Linoleum Krommenie.
Er was grote tegenstand; de door mij gedachte collectie kwam er niet. De wijziging, niet meer dan 20% van de bestaande collectie, vond men al een grote verandering.

Confetti

Een lentebries blaast witte en roze bloesems van de boomtakken. Door het zonlicht beschenen dwarrelen zij als transparante confetti naar beneden. Een nieuw idee voor linoleum? Kleine in maat en kleur verschillende chips gestrooid op effen linoleum...
Bij de eerste proef stond ik vol spanning het resultaat af te wachten. Na de eerste meters de reactie van een verkoper: ‘hier verkopen wij geen rol van’. Een ander: ‘goed voor de scrap’. ‘Wel vreemd’ vonden de arbeiders, ‘moeten wij doordraaien?’ Ik twijfelde niet - misschien niet nu al.
Tijdens een korte stilte met de meter na meter doordraaiende kalanders kwam de jonge directeur Hein Sijpesteijn met zijn bezoek uit één van de exportlanden. De schrikuitdrukking op zijn gezicht - die ik nooit zal vergeten - veranderde plotseling toen de Mexicanen de situatie redden met hun applaus ... ‘Confetti’ kwam op de markt!

Het succes van de ‘Confetti’ en de toen gepresenteerde serie ‘Twins’ (twee tinten van één kleur) inspireerde mij. Brunowski zegt in zijn boek De mens in wording: ‘De machtigste drijfveer in de wordingsgeschiedenis van de mens is zijn vreugde in eigen kunnen; hij doet graag wat hij goed doet en als hij het goed gedaan heeft, doet hij het nog liever’.
Zo was mijn ervaring toen en is zij ook nu nog.

Het vinyltijdperk

De opkomst van het kamerbreed tapijt en het begin van het vinyltijdperk veroorzaakten de neergang van linoleum als vloerbedekking. ‘Krommenie’, reeds begonnen aan een succesvolle productie van vinyl vloerbedekking, werd door een bekend adviesbureau geadviseerd de linoleumfabriek te sluiten; vinyl zou de toekomstige vloerbedekking bepalen.
Gelukkig voor de toen kleine groep (waartoe ik behoorde), die in linoleum als een zuiver natuurproduct bleef geloven, besloot de directie dit advies niet op te volgen. Het werd een nieuwe uitdaging om met een kleine collectie in een zeer verzorgde uitgave te mogen doorgaan.

De crisis in de jaren zeventig

Een aantal directiewijzigingen, de naamsverandering en de moordende concurrentie resulteerden in een algemene chaos. Bezuinigingen en het starten van nieuwe producten, zonder de hiervoor benodigde kennis, veroorzaakten onrust in het bedrijf.
Het ging niet goed met ‘Krommenie’ en de tijd had haast.

1982 - Een nieuw begin

Na de met de komst van de heer Verzijl begonnen reorganisatie, volgden de innovatie en renovatie. De in het begin nog sobere vernieuwingen groeiden mee met de opkomende economische vooruitgang. Eén van de vernieuwingen was de ‘aanpak’ van de gebouwen. Aan het bestaande en deels verouderde fabriekscomplex ontbrak de uitstraling van een moderne onderneming.

Mijn interessantste opdracht - nu als architect - begon met de vorm- en kleurgeving voor de uitbreiding van de 21 meter hoge droogkamer. Om het door mij gedachte totaalbeeld van éénheid in veelheid te kunnen verwezenlijken, werden het materiaalgebruik en het kleurenpalet voor het totale project toen reeds door mij vastgelegd.

Forbo schoorsteen
Het ontwerp voor de karakteristieke Forbo schoorsteen

Het meest opvallend werden de acht kleurige cilinders aan de oostzijde. ‘Vanwege een belangrijke bijdrage aan de esthetische en functionele kwaliteiten van kleurtoepassing’ is de tekst op de hiervoor aan mij toegekende nominatie voor de nationale schildersprijs.
‘Eindelijk iets origineels!’ was de kreet van de vrouw in de Commissie van Welstand toen ik het ontwerp voor de pijp met de driekleurige ringen toonde. Nu is deze ludieke 80 meter hoge creatie een alom bekende Forbo-Landpaal.

1990

Een voor mij bijzonder interessante opdracht was het ontwerpen van een vrijstaand gebouw op het voormalig sportterrein van L.S.V. (Linoleum Sport Vereniging). In mijn jeugd heb ik er met mijn broer Thieu als laatste lopers van de 4x100 meter estafette, de beker gewonnen.
De opdracht: een architectencentrum met ruimte voor expositie, kantoren, een restaurant, een keuken en een leslokaal. Voor mij persoonlijk is het gerealiseerde ontwerp nog steeds één van de meest geslaagde onderdelen van de totale vernieuwing.
Meermalen hebben wij over mijn opvolging gesproken. Na enige afgewezen kandidaten ontmoette ik de door mij voorgestelde man. Pieter Zeegers werd mijn opvolger en ik was gerustgesteld. Met Marry Hövig, Femke van Oordt (mijn dochter) en Pieter Zeegers maakte ik na 35 jaren mijn laatste collectie voor ‘Krommenie’.

Mijn afscheid van Forbo? Neen toch!

Over de auteur

Clim Meijer werd geboren in 1912 te Krommenie. Studeerde binnenhuisarchitectuur en MTS-bouwkunde. Vestigde zich met eigen ontwerpbureau in Amsterdam en later in Zandvoort. Na studie aan de Academie van Bouwkunst in 1948 ingeschreven als architect BNA. Ontwierp o.m. meubels, winkelpanden- en interieurs, woonhuizen, kantoorpanden en clubgebouwen en was werkzaam als kleuradviseur. Werkte van 1952 tot 1987 als ontwerper van linoleumcollecties en tentoonstellingsstands voor de NLF; was betrokken bij diverse verbouwingen van dit bedrijf en de renovatie van 1987-1989. Momenteel - op 87 jarige leeftijd - nog steeds actief als kleuradviseur en vormgever voor o. a. Forbo, Hellema en Karlshamns.

  Het architectencentrum  
  Het architecten- en cursuscentrum
Foto Laret, Amsterdam
 
Door: Clim Meijer Valid HTML 4.01 Transitional