MBTZ Logo

De restauratie van het Hollandia-complex vordert!

Met Stoom - Nr. 38 Februari 2001

Terug naar deel 1 Terug naar deel 1

Het tij keert

In het begin van de jaren negentig keerde het tij voor het Hollandia–complex. Door aanpassing van het bestemmingsplan werd de mogelijkheid verkregen om ruimten in de gebouwen te verhuren als kantoren en voor andere bedrijfsbestemmingen. Bovendien maakte de bouw van woningen op het voormalige Unie-terrein het oorspronkelijk verlaten Veerdijkgebied een stuk aantrekkelijker. Ook ontstond er belangstelling voor 'alternatieve bewoningsvormen'. Pakhuizen met gietijzeren kolommen en grenen balken werden een populaire woonomgeving. Daardoor ontstond een groeiende belangstelling voor het Hollandiacomplex om zich erin te vestigen.

In 1994 werd een plan ontwikkeld om de Hollandiapanden structureel aan te pakken en de gebouwen zo goed mogelijk geschikt te maken voor bewoning, kantoor- en aanverwante bestemmingen, met instandhouding van het oorspronkelijke karakter. Daarbij werd gekozen voor een tienjarenplan om gefaseerd ieder jaar een gedeelte van het renovatieplan in eigen beheer uit te voeren. Dit plan omvat onder andere vernieuwing van de daken, de vloeren en de aanleg van een verwarmingssysteem. Hiervoor werd de heer Mart Pot (zoon van de oorspronkelijke eigenaar J. Pot) aangetrokken. Hij is al meer dan zes jaar fulltime bezig met het beheer en de verbouwing van het complex. Dit gebeurt met enige regelmaat in samenwerking met Metaalindustrie Zaanstad in Wormerveer, geleid door N. Pot (broer van Mart Pot). Zo zijn de meeste trappen vervaardigd door Metaalindustrie Zaanstad.

In 1999 werd besloten om de voorgevel en de dakconstructie van het pand Hollandia I (langs de Zaan) te renoveren. De wetenschap dat alle panden die deel uitmaken van de Zaanwand binnenkort aangemerkt zullen worden als rijksmonument in plaats van provinciaal monument - wat ze nu nog zijn – vormde een belangrijke factor om de hoognodige werkzaamheden niet langer uit te stellen. Dit in verband met de regelgeving van de subsidiëring voor dergelijke projecten. Tevens speelde daarbij een rol dat door het toegenomen aantal huurders, er wat meer financiële ruimte was ontstaan voor het uitvoeren van dit grootschalige renovatieproject.

Alle ijzeren balken in de dakconstructie en de vloeren van de klokkentoren waren namelijk door vocht aangetast en die drukten de gehele toren in twee delen uiteen. Dit was zowel uitwendig als inwendig goed zichtbaar. Verder was het voegwerk door wind, regen en vorst in zeer slechte staat geraakt. Op veel plaatsen waren scheuren ontstaan en er ontbrak een aanzienlijk aantal stenen. Bij langdurige regen en wind sloeg het water door de buitenmuren en langs de gietijzeren ramen naar binnen. De houten deuren en kozijnen bevonden zich in een slechte staat. Ook waren de regenwaterafvoeren in een verre van optimale toestand geraakt.

In samenwerking met het "Steunpunt Cultureel Erfgoed", gevestigd in het pand Mercurius een paar honderd meter zuidoostwaarts langs de Zaan, werd een plan van aanpak samengesteld. Als eerste deel van dit project werd de voorgevel en de klokkentoren van het pand Hollandia I aangepakt.
Inmiddels is de gehele gevel voorzien van nieuwe voegen; alle scheuren en het steenwerk zijn gerepareerd, alsmede alle zandsteendelen en alle houten ramen en deuren werden opgeknapt. Alle plastic regenwaterafvoeren zijn vervangen door zinken pijpen, de gietijzeren ramen zijn geschilderd en het glaswerk is gerepareerd. Ook de klokkentoren werd zowel in als uitwendig onderhanden genomen.

Klokkentoren

Een opvallend gedeelte van het pakhuis Hollandia vormt de klokkentoren. Na de jarenlange leegstand van het complex werd in 1960 het oorspronkelijke uurwerk vernield en weggenomen. De bovenkant van klokkentoren met windvaan die er bovenop stond, is toen in verband met de slechte toestand gesloopt, evenals de drie siertorentjes op de overige hoeken. In november 1982 is door leden van de "Stichting tot behoud van het Torenuurwerk" een gerenoveerd torenuurwerk herplaatst. Het uurwerk was afkomstig uit de Nederlands Hervormde kerk in Uitgeest. Na vele dagen werk door leden van deze stichting, kon in januari 1983 weer op de klok van Hollandia worden gekeken. Het uurwerk weegt ongeveer 200 kg. In de toren zitten drie wijzerplaten met een doorsnede van 2,25 m. De wijzerplaten en de wijzers worden 's nachts verlicht.
Onderdeel van de renovatie van de toren in 2000/2001 vormt een nieuw betonnen dak.

Tijdens de renovatie is het uurwerk weggehaald en na voltooiing zal dit weer worden teruggeplaatst. Tevens worden de oude luidkloktoren en de drie siervaas-ornamenten weer in ere hersteld. In de klokkentoren moet weer en luidbel worden gehangen. Bij een Duitse klokkengieterij is inmiddels een 220 kg zware bronzen klok met een mooie klank aangekocht. Deze zal weer bediend worden door het torenuurwerk. Ook de aangetaste wijzerplaten worden hersteld. Om de toren te ontlasten van de zware luidklok is gekozen voor een stalen subframe dat in de toren wordt aangebracht.

De gehele restauratie wordt begeleid door een bouwkundig adviesbureau en door medewerkers van Provinciale Monumenten Noord-Holland. In feite is men bij de Stichting Hollandia nu op ongeveer de helft van het tienjarenplan gevorderd. Op het programma staat bijvoorbeeld nog de restauratie van de watertoren op het pand Hollandia II (de achterzijde van het complex) in 2005. Voorlopig moet echter de watertoren met noodankers bij elkaar worden gehouden, wat voor 2001 op het programma staat.
Volgens de plannen zal de watertoren in de toekomst weer worden voorzien van een origineel dak. Deze activiteiten moeten dan in rijksmonumentensfeer worden uitgevoerd.

Ondanks de uitvoering van het ambitieuze, miljoen guldens verslindende renovatieproject, is daar in een groot deel van het 3500 m2 grote Hollandia gebouwen–complex niets van te merken. Het grootste deel van het complex is verdeeld in compartimenten van ruim 100 m2. De meeste huurders hebben één of twee van die compartimenten in het deels vier, deels vijf bouwlagen tellende complex gehuurd. Uitzondering daarop vormt de enige industriële huurder Aluminium Products op de parterre van Hollandia II (goed afgescheiden van de overige verhuurde ruimten).

Andere huurders van het complex zijn: studio Auk & Trudie Boom (grafische producties) reclamebureau Compass Point, Pimm's Design (vormgeving), Neonis Industriële Vormgeving, Cashtek (TV-reparaties), Tibo Fashion (groothandel in bruidsmode) en nog enige kleinere reclamebureaus. Verder zijn twee woningen in het complex ingericht. Tijdens onze rondgang stapten wij binnen bij Atelier Fuwei, waar cursussen op het gebied van huis– en tuindecoraties worden gegeven.

In overleg met de brandweer wordt gestreefd naar een optimale brandbeveiliging van het complex. 'Een probleem daarbij vormt het feit dat het handhaven van een historisch karakter niet zondermeer is in te passen in de huidige bouwregelgeving', aldus Mart Pot. Volgens de nu geldende regelgeving zouden alle gietijzeren kolommen moeten worden voorzien van een brandwerende bekleding. Daardoor zou echter het unieke karakter van het complex grotendeels verloren gaan. Bovendien kun je je afvragen of de brandveiligheid sterk wordt beïnvloed door het ontbreken van die brandwerende bekleding. Bij een brand kan een staalconstructie snel verweken, waardoor een gebouw relatief snel instort. Gietijzer verweekt echter niet bij een hogere temperatuur. Pas wanneer er een straal water op wordt gespoten, ontstaat het risico dat een verhitte gietijzeren kolom uit elkaar spat. Aangezien bij de herinrichting van het complex ruime aandacht is besteed aan de installatie van brandblusvoorzieningen, vluchtwegen en brandwerende compartimenteringen, kan ervan worden uitgegaan dat aanwezigen in het complex ruim de tijd hebben om te vluchten na het onverhoopte ontstaan van brand (het basisuitgangspunt voor de brandveiligheidsbeoordeling van de brandweer!).
In zes jaar tijd is de Stichting Hollandia erin geslaagd om een bouwval te transformeren in een fraai bedrijfsverzamelgebouw met een unieke historische sfeer.

Aan de tot standkoming van het Hollandia renovatieproject wordt samengewerkt door:

  • de Stichting Hollandia (contactpersoon M. Pot, kantoorhoudend Krommenieërpad 100/106, Wormerveer
  • de heer J. van der Veen van het Steunpunt voor Cultureel Erfgoed in het pand Mercurius in Wormer
  • de heer T. van Zweeden van het Bouwkundig Adviesbureau Van Zweeden, Amsterdam
  • de heer W. Houtkoper van de Stichting tot Behoud van het Torenuurwerk, Bergen
Restauratie Hollandia complex
De onttakelde klokkentoren en de voorgevel van Hollandia I in de steigers tijdens de renovatie.
(Afbeelding ter beschikking gesteld door de Stichting Hollandia)
Hollandia oor de renovatie
Hollandia na de renovatie
Hollandia na de renovatie
Op de foto's de ruimte die gehuurd wordt door Pimm's design in het pand Hollandia I, voor en na de renovatie.
(Afbeelding ter beschikking gesteld door de Stichting Hollandia)
Hollandia
Hollandia
Renovatie Hollandia complex
Uitzicht op de panden Bassein, Saigon en Batavia vanaf het pand Hollandia I.
(Foto: Albert Boes)
Terug naar deel 1 Terug naar deel 1 Valid HTML 4.01 Transitional