Een bevlogen restaurateur

ONTMOETING MET ARCHITECT HAN VAN LEEUWEN

Wie zijn ogen laat ronddwalen in het kantoor van het schitterende, minutieus gerestaureerde pand waar hij werkt en woont in Koog aan de Zaan, ziet allereerst de grote tekentafel, de bureaus, de tekenladen, rijk gevulde boekenkasten met literatuur over kunstgeschiedenis en architectuur en schappen met een welhaast museale verzameling van antieke tegels, glaswerk, draadnagels, hang- en sluitwerk, deurknoppen enz., enz., alles stille getuigen van het Zaans verleden. Prominent tegen de zijwand is de gemetselde stookplaats opgetrokken: een perfect gerestaureerde smuiger met fraai gedetailleerd tegelwerk.

Door Simon Zuurbier - December 2004

Al in zijn jeugd was hij te vinden op die plaatsen waar Zaanse panden, huizen en fabrieken aan de sloop ten onder gingen. En er is veel gesloopt in de zestiger en zeventiger jaren...
Zijn interesse voor klassieke Zaanse architectuur, het exterieur en interieur van typisch Zaanse huizen, voor de molens, ja voor alles wat er in vroeger eeuwen aan de Zaan gebouwd is, is hem als het ware met de paplepel ingegoten: zijn vader kocht in 1963 een Zaans koopmanshuis, dat als gevolg van de na-oorlogse woningnood in drieën bewoond was. Dit pand werd geheel gerestaureerd en zowel van binnen als van buiten teruggebracht in de oorspronkelijke staat; een restauratie overigens die tien jaar in beslag heeft genomen en weer tot één woning leidde. Laatstgenoemde werd voorzitter van de 'Stichting Zaans Schoon', een stichting die zich het behoud van Zaans cultureel erfgoed ten doel stelde. De 'Stichting Frans Mars', een afsplitsing van 'Zaans Schoon', kocht historische panden, restaureerde die en verkocht ze door of verkocht de panden na verwerving door met restauratieverplichting voor de nieuwe eigenaar. Een van de eerste restauratieprojecten van deze Stichting is geweest het Herman Gorterhuis en de invulling van het omliggende terrein met aangepaste nieuwbouw in Wormerveer.

Ondanks deze voorgeschiedenis en de gewekte interesses trok de zee: hoewel 'de brug' zijn voorkeur had, liet Han van Leeuwen zich door zijn vader overhalen machinist te worden. Hij voltooide zijn studie aan de Zeevaartschool. Het varen heeft echter niet lang geduurd. Enige tijd later is hij terug op de vaste wal, van de Zaan natuurlijk. Hij meldt zich aan bij architectenbureau Gerard Prins in Amsterdam, die hij had leren kennen van het Herman Gorter-project en doet een avondstudie bouwkunde. Bij Prins is hij zeven jaar in dienst, werkt ontwerpen uit en doet hij de bouwbegeleiding. Een van zijn projecten in die periode was de reconstructie van het Noord- en Zuidhollands Koffiehuis bij het Centraal Station in Amsterdam. Een ander groot project was de restauratie van kasteel Marquette in Heemskerk.

Voordat Han van Leeuwen zich als zelfstandig ondernemer vestigde, realiseerde hij eerst de restauratie van zijn eigen huis door o.a. twee jaar lang mee te werken met de daarvoor aangetrokken aannemer-timmerman. Vervolgens heeft hij nog een periode met dezelfde timmerman aan andere projecten meegewerkt om ervaring op de werkvloer op te doen.
Zijn specialisatie is niet alleen de restauratie van Zaanse panden, het ontwerpen van replica's en historiserende nieuwbouw. Wij raakten tijdens het gesprek onder de indruk van zijn grote kennis van stijlkenmerken van het exterieur en het interieur en de stijlveranderingen die zich in de loop van de tijd hebben voorgedaan, van zijn kennis van maatvoering, detailleringen en ornamenten, tegelwerk, en kleurgebruik. Alles is geschiedenis, ieder ontwerp, elk gebouw vertelt een verhaal.
Vaak hebben gebouwen in de loop van de tijd een aanpassing ondergaan met als gevolg dat een en hetzelfde pand stijlkenmerken heeft van verschillende perioden.

Historisch terugbouwen, dus bouwen op een wijze zoals oorspronkelijk het geval was, is overigens niet in alle opzichten mogelijk: men heeft zich immers te houden aan de bepalingen in het Bouwbesluit, tenzij uitdrukkelijk op verzoek van de opdrachtgever en eventueel na goedkeuring van de overheid van dat Besluit wordt afgeweken.

Hij is in menig opzicht een autodidact, die leerde door te verzamelen, te kijken en te doen. Er gaat vaak veel studie en voorwerk aan een ontwerp vooraf. In zijn ladenkasten bewaart hij tekeningen schaal 1:1, 1:20, 1:100 van zijn restauratieprojecten. Dezelfde tekeningen worden tot een handzamer formaat verkleind en per ontwerp gerubriceerd in mappen met het doel een handzame documentatie voor het nageslacht te verkrijgen. We zien talrijke tekeningen van historische panden, maar ook van gevelornamenten, windveren, frontons, snijramen, makelaars, tot zelfs lampenhaken. O.a. ook het bouwplan voor de invulling van het gebied Lage Horn-De Krimp in Zaandam: een ontwerp voor de bouw van drie Zaanse houten woningen. En tenslotte het ontwerp voor Vicomte, dat voorziet in het historiserend bouwen van Zaanse huizen op het terrein van de voormalige biscuitfabriek in Westzaan, waarbij bovendien woningen worden gerealiseerd door gebruik te maken van het bestaande bouwvolume van die fabriek.

Han van Leeuwen deed zich in dit gesprek, ondanks zijn ietwat bedachtzame, rustige manier van vertellen over zijn carrière en zijn werk, kennen als een man met passie: een van de hoeders van het Zaans Erfgoed.

Hieronder vindt u een overzicht van het werk van Han van Leeuwen. U kunt de tekeningen vergroten door op de miniatuur te klicken.

Makelaar
Makelaar
Detail topgevel
Detail van een 19e eeuwse 'topgevel' versiering.
Tekening verbouwing Kerkbuurt Tekening restauratie Lagedijk Tekening restauratie Lagedijk
Verbouwing Kerkbuurt 16
Westzaan
Voorgevel
Restauratie Lagedijk 13
Zaandijk
Schoorsteen
Restauratie Lagedijk 13
Zaandijk
Isometrische projektie
Bestaande toestand
Tekening Tegel tableau smuiger Tekening Hang- en Sluitwerk Voordeuromlijsting
Tegel tableau smuiger
Hoogstraat 8
Koog a/d Zaan
Hang- en Sluitwerk
Dubbele deur
Naar binnen draaiend
Voordeuromlijsting
Pilaters met voluut variant
Tekening J.J. Allanstraat Tekening restauratie Lagedijk Tekening smuiger en betimmering
Verbouwing J.J. Allanstraat
Westzaan
Voordeur en dakkapel
Restauratie Lagedijk 52
Koog a/d Zaan
Winkelpui
Smuiger en betimmering