De Elfin is een stoomschip. Maar eigenlijk is de Elfin veel meer dan dat. De Elfin is een complete, varende energie centrale. Voor de directe voortstuwing staan er twee hoofdstoommachines, een bak- en een stuurboord machine, beneden in de machinekamer. Daarnaast zijn er nog twaalf stoommachines opgesteld op diverse plaatsen in het gehele schip. Deze machines dienen ter ondersteuning van het varen met dit geweldige stoomschip.
De Elfin vertrok op donderdagmorgen 18 mei uit Wormerveer naar Dordrecht en keerde op maandagavond 22 mei weer terug aan het Zuideinde. Cees Kingma voer als opstapper van Wormerveer naar Dordrecht mee en doet verslag. Bovendien gaat hij in dit artikel dieper in op de diverse functies van de verschillende stoommachines aan boord. Ook het varen met een stoomschip op de grotere binnen vaarwegen in Nederland wordt nader bekeken. | ||||||
Als ik op donderdagmorgen rond 09:00 uur aan het Zuideinde in Wormerveer mijn auto parkeer, wordt net de kabelhaspel opgerold. De walstroom is afgeschakeld: de Elfin is vanaf nu afhankelijk van haar eigen energie voorzieningen. Op een stoomschip begin je met een grote ketel met koud (Zaan-)water. Geen enkele stoommachine werkt nog, dus moet er, voor bijvoorbeeld de ventilator in de vuurgang, een externe energiebron worden gekozen. Ook de verlichting onder in het stookruimte en de machinekamer moet branden. Voor het opwarmen van de ketels kan nog geen gebruik gemaakt worden van de stookolie pompen voor de branders. Dat zijn namelijk ook kleine stoommachines. De ketels worden dus opgestookt met elektrische oliebranders die worden aangejaagd door elektrische ventilatoren.
Om het verkeer in goede banen te leiden, zijn er bepaalde verkeersregels, ook op het water. Deze verkeersregels zijn vastgelegd in het “Binnenvaartpolitiereglement” of in het “Rijnvaartpolitiereglement”, afhankelijk van het water waarop er gevaren wordt. Een van de belangrijkste regels is: “Geef beroepsvaart de ruimte”. De Elfin valt onder de categorie “plezier- of recreatievaart”. Een andere belangrijke regel luidt: “Houdt zoveel mogelijk rechts (stuurboordwal), ook in de vaargeul”.
Op het water kent men minder strakke regels dan in het wegverkeer. Goed zeemanschap is een uitgangspunt: handel altijd zo dat aanvaringen worden voorkomen. Het voorkomen van aanvaringen is uiteraard het meest belangrijk, maar ook is het van groot belang elkaar de ruimte te geven, zodat op een prettige manier samen kan worden gevaren. Op bochtige rivieren kiezen opvarende schepen vaak voor de kortere binnenbocht. Zij gebruiken dan het blauwe bord als teken. Tevens wordt het blauwe bord gebruikt om aan te geven dat het schip naar een aanlegplaats aan de “verkeerde wal” wil varen. Ook de Elfin heeft een blauw bord op de brug en zal regelmatig gebruik maken van dit teken. | ||||||
| ||||||
| ||||||
De vaarroute naar Dordrecht gaat via de Zaan, het IJ, het Amsterdam-Rijnkanaal, Lekkanaal en de Prinses Beatrixsluis bij Vreeswijk naar de Lek om uiteindelijk via de Noord en een oversteek van de Beneden Merwede bij het Groothoofd vast te maken.
Direct na het verlaten van het IJ wordt, aan bakboord wal bij het bunkerstation van Slurink op het Zeeburger Eiland in Amsterdam vastgemaakt. Met het blauwe bord wordt aangegeven dat de Elfin het drukke Amsterdam-Rijnkanaal wil oversteken. Bovendien betekent het dat we moeten aanmeren aan lagere wal. En dat alles bij een aanwakkerende wind rond kracht 7. Tijdens het bunkeren zijn de machines gestopt en de beide branders gedoofd.
De vaste bruggen over het Amsterdam-Rijnkanaal hebben een minimale hoogte van 9.15 meter boven het hoogste waterpeil. Dat spoorbruggen niet hoger gebouwd worden dan strikt noodzakelijk blijkt ook hier weer. De schoorsteen van de Elfin steekt niet hoger dan 9.00 meter, maar toch wordt er even angstig ingehouden bij het passeren van de eerste spoorbrug bij Weesp. De volgende bruggen worden gepasseerd zonder dat er van enige nervositeit sprake is. Net voor Maarssen wordt de Elfin opgelopen door het container binnenvaartschip “De Lingewaard”. Ofschoon het schip op ruime afstand passeert wordt de Elfin, al surfend door de enorme zuiging van dit grote schip, meegenomen. Het volledig stopzetten van beide machines moet er voor zorgen dat de Lingewaard uiteindelijk toch voorlangs kan lopen. De schipper moet die dag nog een keer zijn capaciteiten tonen. Om 17:30 uur wordt de Prinses Beatrixsluis bij Vreeswijk bereikt. Door de grote drukte bij de sluis loopt de wachttijd op tot ruim anderhalf uur. Veel schepen hebben een ligplaats gezocht en gevonden aan beide oevers voor de sluis. Het lijkt erop dat de Elfin moet vastmaken aan een reeds afgemeerd binnenvaartschip. En dat terwijl de harde wind dwars over het kanaal staat. Na enkele moeilijke manoeuvres slaagt de schipper er uiteindelijk in de Elfin af te meren, weliswaar met de boeg in de richting waaruit we juist gekomen zijn. Einde van de eerste etappe! Op vrijdagmorgen komt de “Hugo” uit Zaandam, met schipper Aad de Leeuw, de Elfin te hulp. In een striemende regen wordt vastgemaakt en wordt de Elfin weer met de kop naar de Prinses Beatrixsluis gelegd. De Hugo blijft tot in de sluis ter assistentie beschikbaar. | ||||||
| ||||||
Bij het opdraaien van de Noord komt vanaf Rotterdam, over De Nieuwe Maas de “Nona” van Wijnne & Barends uit Delfzijl de Elfin tegemoet. De Nona vaart onder Nederlandse vlag is een droge lading bulk schip met een lengte van bijna 80 meter. Ondanks haar indrukwekkende motorvermogen van 1250 kW (= 1700 pk: bijna zeven maal zoveel als de Elfin!) laat de brug, via de marifoon weten dat de Elfin uit respect voor de ouderdom, voorrang kreeg. De Nona schuift achter de Elfin de Noord op. Na de Alblasserdamsebrug over de Noord loopt de Nona, eerbiedig groetend, de Elfin voorbij. Het is me duidelijk: de Elfin passeerde gemakkelijk onder het vaste deel van de brug, de Nona had een tijd afgesproken voor de draaibrug en had dus even ingehouden bij het opvaren van de Noord. De apotheose van deze reis is de oversteek vanuit de Noord over de drukbevaren Beneden Merwede naar het Groothoofd in Dordrecht. De zuidwesten wind, nog steeds met een kracht 7 á 8, komt recht over Oude Maas op de kop van de Noord. Via de marifoon krijgt de Elfin door dat er vanaf de Beneden Merwede nog één duwbak combinatie komt en dat er vanaf de Oude Maas een binnenvaart tanker stuurboord/stuurboord binnendoor komt en de Noord op wil. Ondertussen lopen er twee containerschepen achterop die via stuurboord naar “de bruggen”, dus richting Oude Maas, gaan. Nadat de duwbak combinatie voorbij is gekomen steekt de Elfin met de stormachtige wind aan stuurboord de Beneden Merwede over. Met behulp van een opduwer meert de Elfin om 14.15 uur af aan het Groothoofd, nabij de Groothoofdpoort en hotel Bellevue. Een monumentale plek voor een monumentaal schip. | ||||||
Het personeel op de Elfin
Schipper Cor Blok is z'n hele carrière al verbonden met varen, meestal op de brug, op zowel binnen- als buitenwater. Cor begon z'n opleiding tot koopvaardij officier (stuurman) op de Zeevaartschool in Delfzijl.
Cor vervulde z'n dienstplicht als vrijwilliger bij de marechaussee. Grenscontrole op de rivieren en in zeehavens werd zijn taak. Later bij de politie was het weer controle op binnenkomende en vertrekkende personen, vaak via watergerelateerde locaties. In 1986 verliet Cor de overheid en ging op uitzendbasis werken als schipper op de binnenvaart. Daar kreeg hij te maken met de vele typen schepen die op de Nederlandse binnenwateren varen zoals tankers maar ook passagiers schepen. Het resulteerde in een baan als kapitein op het partyschip Alcmaria. Sinds een aantal jaren is Cor walkapitein bij de vervoerder Connection. Nu vaart hij regelmatig op de snelle draagvleugelboten van Connection Fast Flying Ferries tussen Amsterdam en Velsen. Verder schrijft hij de instructieboeken voor het vlootpersoneel en verzorgt hij de cursussen bij Connection Fast Flying Ferries. Uit z'n optreden op de brug van de Elfin is deze zeer gevarieerde loopbaan goed af te lezen. Cor blijft onder alle, ook soms moeilijke omstandigheden rustig z'n aanwijzingen geven aan het overige personeel op het schip. Niet iedereen in de binnenscheepvaart is bekend met de beperkingen van een 33 m. lang stoomschip waarop bijvoorbeeld geen boegschroef zit. Cor weet echter behendig met al deze situaties om te gaan. Sinds 2000, toen hij voor het eerst meeging naar Dordt in Stoom, is Cor de vaste schipper op de Elfin. Na afloop van weer een vaardag is het nog gezellig napraten met Cor. Op brug heeft Cor Blok assistentie van stuurman Boudewijn Tjeertes en leerling Karel Vethaak. Stoker Jan Timmerman heeft een korte loopbaan in de scheepsbouw gekend. Jan begon z'n opleiding op de Centraal Technische School in de Westzijde in Zaandam. Hij koos voor de opleiding tot machine/bankwerker. Hij heeft op diverse scheepswerven in Zaandam en Amsterdam-Noord gewerkt, waaronder de Zaanse scheepswerven De Beer en Haak, en bij de ADM in Noord. Verder heeft hij gewerkt bij de machinefabrieken van Jonker en Jonkhart. Eind jaren zestig ging hij weg uit de scheepsbouw en werd vrachtwagenchauffeur. Jan heeft bij bijna alle grote Zaanse transporteurs gewerkt, het langst bij Albert Heijn. Daar heeft hij alle mogelijke ladingen vervoerd. Zelfs zeewater uit de Zeeuwse wateren voor een zeeaquarium in Frankrijk!
Jan werkt ook alweer enige jaren als vrijwilliger op de Elfin. Hij verzorgt er onder andere al het nodige laswerk. Recent heeft hij railing op het bovendekt vernieuwd. En tijdens deze reis werd een vastgelopen ketelvoedingpomp gedemonteerd en weer vakkundig in elkaar gezet. Verder zou de reserve gelijkstroom generator worden uitgetest. Deze machines kunnen alleen worden
uitgetest als er stoomdruk is, dus eigenlijk alleen als er gevaren wordt.
Beneden in de machinekamer werkt Jan Timmerman samen met de stokers Graham White uit Engeland, Arnoud Boom en Cor Klomp. In de machinekamer werken verder de hoofdmachinist Frank Boom en machinist Mick Langeberg. Verder voeren op deze reis nog mee de kok Martin de Jongh en de matrozen Ben Vonk en Dennis Feary. | ||||||
| ||||||
Met dank aan de bemanning van de Elfin. Cees Kingma - Mei 2006 Beeldmateriaal: Cees Kingma (tenzij anders aangegeven) Op deze website staan de volgende artikelen over de Elfin: Bovendien kunt u meer informatie over de Elfin vinden op: |