Op zaterdag 6 mei 2006 bracht het team dat onderzoek doet naar de historie van Stoommeelfabriek “De Vrede” een bezoek aan het gebouw. Tijdens deze excursie werd het team rondgeleid door de enthousiast vertellende eigenaar/exploitant van Container Terminal Vrede en het silogebouw De Vrede.
In dit hoofdstuk ziet u een kleine selectie uit het beeld materiaal dat op deze dag werd verzameld en de bevindingen van de leden van dit onderzoeks team zoals dat werd verwoord direct na het bezoek.
Over een ding was men het unaniem eens: “Het is nog steeds een prachtig gebouw dat het waard is te behouden voor de toekomst.”
Tijdens dit bezoek waren de silo's van het bedrijf gevuld met diverse bulkgoederen. Het containerbedrijf was op deze zaterdag niet in bedrijf, wel stonden de containers vier hoog opgestapeld voor het gebouw.
Het bleek dat er nog diverse onderdelen van de stoommeelfabriek in het gebouw aanwezig zijn. Op de begane grond van het tarwe reinigingsgebouw is nog een klein gedeelte van de originele hoofddrijfas aanwezig. Verder is de lift in de watertoren nog compleet maar al vele jaren buiten gebruik.
J. Schipper, Architect B.N.A.
J. Schipper is de nestor van de Zaanse industrie archeologen. Naast zijn activiteiten als architect in de Zaanstreek heeft hij nog een speciale band met de Stoommeelfabriek De Vrede; hij groeide op in de omgeving van de pas opgerichte fabriek in de afgelegen Achtersluispolder. Op dit moment werkt hij aan een overzicht van alle stenen en betonnen bedrijfsgebouwen in de Zaanstreek.
Een opmerkelijk feit is, volgens dhr. Schipper, dat er in de Eerste Wereldoorlog en in de periode direct daarna, veel zeer grote bedrijfsgebouwen in gewapend beton werden uitgevoerd. Het daarvoor benodigde Portland Cement werd uit Duitsland betrokken, waarschijnlijk in ruil voor levensmiddelen.
Tijdens de discussie over de mogelijke constructeur van het betonskelet van de stoommeelfabriek merkte dhr. Schipper op dat er in de periode waarin De Vrede is gebouwd diverse betonnen fabrieksgebouwen verschenen in de Zaanstreek. Als voorbeeld noemde hij:
| 1913/1914 |
Silogebouw van de oliefabriek T. Duyvis in Koog a/d Zaan
Silogebouw van de gortpellerij Zwaardemaker in Zaandam |
| 1914 | IJshuis van de Gebroeders Dil in Koog a/d Zaan |
| 1916 |
Graansilo Rusland voor Wessanen & Laan in Wormerveer
Papierstoftrechter bij de papierfabriek van Van Gelder Zonen in Wormer Cacaofabriek van de firma Pette in Wormerveer Pakhuis De Roggebloem aan het Zuideinde in Koog a/d Zaan |
| 1918 | Waterreservoirs voor de papierfabriek van Van Gelder Zonen in Wormer |
| 1919 | Rijstpellerij Mercurius in Wormer |
| 1919/1920 | Silogebouw De Korenaar voor Wessanen & Laan in Wormerveer |
Er was dus al veel kennis aanwezig in Zaanstreek over het bouwen in gewapend beton. Het moet dus niet uitgesloten worden geacht dat een lokale aannemer het betonskelet ontworpen heeft.
Gerard van Sante
Gerard van Sante is een kleinzoon van de uitvoerder Theodorus Jacobus van Sante en was o.a. als projectleider betrokken bij de renovatie en restauratie van de Cacaotoren uit 1916 van het Boon complex in Wormerveer.
Volgens Gerard is het niet waarschijnlijk dat de Wormerveerse architect Mart Stam als constructeur bij de Vrede betrokken was. De dekking op de
wapening in de Vrede is al iets beter geregeld dan bij het Boon complex. De betonschade bij Boon is vele malen groter dan bij de Vrede.
De trappen bij Boon kennen ook geen “weltrede” zoals bij de Vrede maar een ingestort hoeklijn tegen slijten en een rechte aantrede. Uit de profilering blijkt dat er veel meer durf en lef zat in het ontwerp van Mart Stam.
Wim Oudejans
Wim Oudejans is ingenieur betonbouw.
Wat mij aan het gebouw opviel was de consequentheid van de natuur: Overal waar in het metselwerk metalen delen waren ingemetseld, scheurde het metselwerk als gevolg van uitzetting door roestvorming van het ijzer.
Aan de oorspronkelijke betonconstructie kan je zien dat deze stamt uit de beginjaren van deze indertijd nieuwe toepassing van gewapend beton: hoewel ik er uiteraard niet aan gerekend heb, lijkt mij dat de betonconstructie
redelijk overgedimensioneerd was, gelet op de afmetingen van de kolommen, zeker in relatie tot de kleine kolomafstanden. Ik houd het erop dat de kolomafstanden niet zozeer door de draagconstructie werd bepaald, maar meer volgde uit het functioneel ontwerp. Overigens biedt die overdimensionering ook voordelen, zoals je kunt zien, want je kunt betrekkelijk straffeloos zo hier en daar wel wat slopen. Het aardigste wat je aan de betonconstructie kon zien is het denken en construeren in staalconstructies: als een balk smaller kon worden dan de kolomafmeting, deed men dat, hoewel dat uitvoeringstechnisch heel ongemakkelijk is. Kortom, men had toen nog niet de specifieke voordelen van het construeren in gewapend beton ontdekt.
John Kerssens, kerssens de ruiter architecten alkmaar B.N.A.
Ik heb de Vrede de laatste tijd regelmatig mogen bezoeken, maar het geweld van de rondscheurende containers is van enorme invloed op de beleving van het gebouw. De oase van rust, het prachtige licht, van deze zaterdag, in en op het gebouw was fantastisch!
De rust en de ligging aan het prachtige water steunt de gedachte dat de Vrede met zijn historie nooit verloren mag gaan, maar ook nu kon ik me nog meer voorstellen dat, ongeacht de aanwezigheid van het industrieterrein “de (herbestemde) Vrede” als enclave in dit gebied zou kunnen functioneren. De ligging van de Vrede is in principe uniek alleen de weg er naar toe is een hindernis voor de toekomstige functies die we voor ogen hebben.
Het beeldmateriaal
Hieronder vindt u een selectie van het beeldmateriaal dat is verzameld tijdens het bezoek op 6 mei 2006.
U kunt de foto's vergroten door er op te klikken.
Peter Marcuse
Peter Marcuse is aan de Rietveld academie opgeleid tot “kunst-fotograaf”. Hij was jarenlang de enige fotograaf in de Zaanstreek die zich toelegde op het vastleggen diverse facetten van de industrie. Voor drie grote Zaanse bedrijven heeft hij letterlijk alles gefotografeerd.
Meer informatie over het werk van Peter is te vinden op Beeldpoëzie als spiegel van het menselijk bedrijf in de Zaanse industrie
)
)
)
)
)
)
René Ros
René Ros is bestuurslid van Stichting MEGA (Stichting MEGA ) en webmaster van Stelling van Amsterdam (Stelling van Amsterdam).
René onderzoekt de relatie tussen de Stoommeelfabriek De Vrede en haar eventuele funktie binnen De Stelling van Amsterdam. “Dat er bronnen zijn die de stoommeelfabriek De Vrede in verband brengen met de Stelling van Amsterdam is voor mij voldoende om de fabriek, met mitsen en maren, te noemen op de Stelling-website.”
)
)
Frank Welgemoed
Frank Welgemoed is bestuurslid en webredacteur van de “Federatie Industrieel Erfgoed Nederland” FIEN en inspirator voor al diegene die zich bezighouden met de bescherming van het industrieel erfgoed in Nederland en de ons omringende landen.
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
Cees Kingma
Het is goed om na al die archieven ook weer eens door het gebouw te lopen. Vooral ook om te kijken of er van de diverse onderdelen uit de tekeningen en beschrijvingen nog zaken zijn terug te vinden in het huidige gebouw.
)
)
)
)
)
)