Stoommachines in Nederland

In Nederland zijn er nog een groot aantal stoommachines in situ bewaard. De meeste stoommachines zijn te vinden in stoomgemalen. Er zijn ook een aantal fabrieksmachines bewaard. In het kloosterdorp Steyl staat een stoommachine in de voormalige drukkerij van het klooster van de SVD, van pater Jansen die enige jaren geleden heilig werd verklaard. In Loenen is in de Middelste Molen een stoommachine voor de aandrijving van een papierfabriek. In Oisterwijk stond een grote fabrieksstoommachine weg te roesten in de ruïne van de voormalige Koninklijke lederfabriek. Vrijwilligers hebben veel werk verricht om deze machine weer op te knappen en in bedrijfs te stellen.
In musea zijn ook fabrieksmachines te zien. In het openluchtmuseum van het Zuiderzeemuseum is een stoommachine in een wasserij te zien. In het textielmuseum in Tilburg is een stoommachine te zien die wordt aangedreven door een elektromotor. Andere stoommachines zijn te vinden in de windmolen de Wachter in Zuidlaren en in het suikermuseum in Dinteloord waar een andere groep vrijwllligers in de voormalige machinekamer van de suikerfabriek Dinteloord een aantal stoommachines heeft opgebouwd.

loenen loenen
loenen

De sfeer van een kleine fabriek op stoomkracht is nog te voelen in de Middelste Molen in Loenen, een papierfabriekje.

Religieuze Stoommachine

In het klooster/museumdorp Steyl ten zuiden van Venlo is nog een grote stoommachine in een drukkerij van de paters SVD (‘Societas Verbi Divini’ beter bekend als de Steyler Missiecongregatie). De Duitse priester Arnoldus Jansen trok, zoals vele katholieke geestelijken, weg uit Duitsland vanwege de ‘Kulturkampf’ van Bismarck. Velen vestigden zich net over de grens in Limburg en Oost-Brabant.
Arnoldus Jansen stichtte o.a de orde SVD. Hij verkreeg inkomen voor zijn kloosters en missionaire activiteiten door het uitgeven van religieuze traktaten en bladen. Een drukkerij was essentieel in het werk van zijn orde. De drukkerij werd aangedreven door een eigen energie centrale die werd aangedreven door een grote stoommachine. Toen ik er Engelse vrienden rondleidde noemden ze dit de vreemdste machinekamer die ze ooit hadden gezien.

klooster steyl klooster steyl
klooster steyl klooster steyl

De aanwezigheid van zoveel ‘heiligen’ maakt deze machinekamer tot een echt bedevaartsoord voor stoomfanaten. Zeker nu er weer plannen zijn het geheel weer in bedrijf te stellen.

Een stoommachine herrees uit een ruïne

Het terrein was in handen van een projectontwikkelaar die er geen belang bij had om vandalen die de machine sloopten, tegen te houden. Bevlogen vrijwilligers hebben de machine gerestaureerd. Hij wordt nu in beweging bebracht door een elektromotor. Voor het hele terrein is in inmiddels door de gemeente Oisterwijk een masterplan vastgesteld.

oisterwijk oisterwijk

Landelijk is er inmiddels een kenniscentrum voor historische stoommachines opgericht, het stoomplatform, waar voorlopig alleen organisaties lid van kunnen worden die een stoommachine bezitten en onderhouden in een rijksmonument zoals een stoomgemaal.

Text: Jur Kingma - maart 2009 - geactualiseerd in 2014
Beeldmateriaal: Archief Jur Kingma,
tenzij anders aangegeven
Valid HTML 4.01 Transitional