Honderd jaar Verkade

1886-1986

Bij het naderen van de honderdjarige leeftijd besloot Verkade een achtentwintigste boek te laten maken. Geen Verkade-album over natuur en landschap, maar een boek over het verleden en het heden van het eigen bedrijf. Bestemd voor de mensen van Verkade van vroeger en nu. Bestemd voor hen die Verkade een warm hart toedragen. Bestemd voor mensen met belangstelling voor geschiedenis.

Voorwoord

W. S. J. Botterman, Ir. J. A. Lips en Drs. F. E. Verkade

'Het was op een voorjaarsavond, gezellig tegenover elkander zittende, dat wij aan de praat raakten over ons album nr. 3, dat toen pas was uitgekomen en in slechts enkele weken zijne bestemming had gevonden door gansch het land.'

Dit familietafereel speelde zich af in 1905. De aanwezigen waren de heren E. G., A. H. en J. A. E. Verkade, de directeuren van de Firma Verkade & Comp. Het citaat is ontleend van het eerste 'echte' Verkade album, Lente, dat in 1906 is verschenen. Het album nr. 3 waarover de drie broers spraken is het laatste van de drie 'Sprookjesalbums'. Wij citeren verder: 'Hoe kunnen wij, geleerd door de ervaring van vorige uitgaven, een volgend jaar iets beters leveren, iets dat nog meer voldoet aan het doel, dat wij ons speciaal in de laatste jaren voor oogen stelden, namelijk om het geld, dat wij voor reklame uitgeven zoo praktisch en tevens zo nuttig mogelijk te besteden . . . ten bate van eene brede schare lezers en lezeressen, zoo oud als jong, in het belang van verbreiding van kennis onder hen en het aankweeken van liefde voor alles dat groeit en bloeit in onze zoo mooie natuur'. Het resultaat van deze bespreking is alom bekend, het staat in boekenkasten in geheel Nederland. Het album 'Lente' en de zesentwintig albums die daarna verschenen. In 1984 zat weer een directie van Verkade bijeen aan de praat over de uitgifte van een boek, ditmaal ter gelegenheid van het honderdjarig jubileum van de Koninklijke Verkade N.V. Deze gedachte kwam vanuit de overtuiging dat onze voorgangers Verkade gemaakt hebben tot een begrip in de Nederlandse samenleving. Verkade staat al honderd jaar voor veel zaken; een lekkere tractatie in ieder gezin, een garantie voor kwaliteit, een betrouwbare handelspartner, een opvallende reclamemaker en een sociale partner waar mensen werken en Verkade maken. Vanaf het eerste begin is met Verkade onverbrekelijk verbonden geweest het begrip kwaliteit, en kwaliteit zal ook in het Verkade van morgen centraal staan.
Besloten werd dat het jubileumboek zowel van het heden als van het verleden een beeld zou geven; op de volgende bladzijden treft u dan ook hedendaagse en historische hoofdstukken dooreen. Geen doorlopend verhaal, maar een beredeneerde collage. Even afwisselend als de lange rij produkten die wij in honderd jaar maakten. Terwijl u aan het lezen bent, zijn de medewerkers van Verkade met het volgende hoofdstuk begonnen.

Zaandam, lente 1986

Inleiding

Verkade bestaat honderd jaar. Op zondag 2 mei 1886 opende Ericus Gerhardus Verkade zijn Stoom-Brood- en Beschuitfabriek 'De Ruyter'. Om half zes in de middag gingen de eerste broden in de gloednieuwe oven. Er ligt een eeuw tussen toen en nu, honderd jaar van hard werken, van veranderingen, van hoogte- en dieptepunten. Daarover gaat dit boek.
Over veranderingen gesproken: wie zou nu zijn bedrijf nog openen op een zondag? Een eeuw geleden verbaasde niemand zich daar nog over. Tussen toen en nu ligt een wereld van verschil. En nu denken we niet eens aan al die technische ontwikkelingen als elektriciteit, telefoon of auto, laat staan aan zaken als mechanisering en automatisering. Er veranderde zoveel meer. De arbeidsomstandigheden bijvoorbeeld. De werkweek verminderde in honderd jaar van boven de tachtig uur tot minder dan de helft. Vakantie kende men niet. Nachtarbeid was gewoon, zeker in een bakkerij; men sliep ook wel tussen de bedrijven door in de fabriek, als daar even tijd voor was. Het loon beliep hoogstens twee dubbeltjes, in sommige gevallen niet meer dan enkele centen per uur. Arbeidsovereenkomsten en sociale wetten ontbraken. Wij zijn nu zo verwend met verworvenheden dat we ons haast niet kunnen voorstellen dat men zónder kon.
Een eeuw Verkade. De omstandigheden maken de mens, zegt men; ze maken óók een bedrijf. Om honderd jaar en langer te overleven, moest de onderneming zich steeds aanpassen, bij de tijd blijven. Uit de geschiedenis van Verkade zal blijken dat voor dit laatste voortdurend gevochten is. Dikwijls met succes, soms zat het tegen.

Wie van historie houdt, verwacht hierna waarschijnlijk een chronologisch verslag, een overzicht vanjaar tot jaar. Maar wij willen Verkade liever niet in kroniekvorm beschrijven. Na de brood- en beschuitproduktie werden namelijk al vrij spoedig andere aktiviteiten aangepakt. Tussen knipbrood en pizzacracker, om het zo maar eens te zeggen, liggen koek, waxine, biscuits, chocolade en nog tal van andere fabrikaten en handelsartikelen. Om daarin helderheid te houden, is gekozen voor een gerubriceerde aanpak in korte overzichtelijke hoofdstukken. De inhoudsopgave wijst daarbij de weg.
Het begon dus allemaal, althans officieel, op 2 mei 1886 met een toespraak van Ericus Verkade. Daarbij richtte hij zich in een slotwoord tot zijn vijftien werklieden. 'En nu, mannen die gereedstaan aanstonds den arbeid aan te vangen, een enkel woord tot U. Het ligt in mijn bedoeling (. . .) aan het publiek werkelijk deugdzaam en voedzaam brood te verschaffen. Er wordt van U verlangd, dat gij door oplettendheid bij den arbeid zult medewerken om dit doel te verwezenlijken en te bevorderen, want alleen langs dien weg kan hier voor mij en voor U brood worden verkregen.' Voor wie het niet is opgevallen, toen al werd een belangrijke grondslag van het bedrijf genoemd: het kwaliteitsbeginsel. En Verkade vervolgde: 'Weet wel, wij hebben slechts één belang. Wij willen de vruchten plukken van onzen arbeid en deze kunnen wij alleen verkrijgen door eendrachtige samenwerking.
Wat er in onze wereld ook veranderde, saamhorigheid en eendracht zijn nog steeds de basis van elke onderneming, zullen dat ook blijven.

UITVOERING BOEK: