Beschouwd uit een oogpunt van algemeen historisch belang is het schrijven van de geschiedenis eener handelsfirma een daad van problematische waarde, en het is dan ook zeker niet met de vooropgezette bedoeling om de historische wetenschap een dienst te bewijzen, dat dit werkje in het licht gegeven werd.
Legt men evenwel het utiliteits-principe, dat heden ten dage nu eenmaal aan al onze handelingen ten grondslag schijnt te moeten liggen, eens even terzijde; ziet men dus in een gedenkschrift als het onderhavige eens niet een poging tot het verrichten van 'nuttig werk', doch veeleer een uiting van de behoefte aan een oogenblik rust gedurende ons dagelijksche, jachtige streven, dan krijgt de zaak een ander aanzien. En zulks temeer, wanneer, gelijk hier, in de eerste plaats de piëteit een rol speelt en de dankbaarheid voor hetgeen generaties vóór ons gesticht hebben. Hoewel men ongetwijfeld van deze gevoelens het best blijk geeft door op het werk en volgens de tradities zijner vaderen voort te bouwen, is het toch ook wel eens goed te trachten zich een beeld te vormen van de wijze, waarop dat werk tot stand kwam en zich rekenschap te geven van wat die tradities eigenlijk inhouden.
Ook om andere redenen echter geloof ik, dat mijn poging om een geschiedenis der firma Wessanen & Laan te geven nog wel waarde heeft. Het is nu eenmaal een feit, dat wie zich met historie bezig houdt, beginnen moet met zich op de hoogte te stellen van details om, uit die onderdeelen een geheel opbouwende, een overzicht te krijgen. Zoo is het voor hem, die zich voor de geschiedenis der Zaanlanden interesseert, onontbeerlijk om zich een idee te vormen van handel en nijverheid in vroeger dagen en van de groote beteekenis, die deze wijzen van levensonderhoud op de geheele ontwikkeling van onze streek hebben gehad.
Nu is het helaas niet te loochenen, dat vele van de bescheiden, betrekking hebbende op de economische geschiedenis der Zaanlanden, in den loop der tijden zijn teloor gegaan. Een aantal van deze authentieke bronnen, waaronder ik in dit geval meer speciaal de gewoonlijk zeer zorgvuldig bijgehouden administratiën en dagboeken der Zaansche kooplieden versta, raakte tengevolge van brand weg. Hetgeen begrijpelijk is, wanneer men bedenkt, dat practisch alle gebouwen hier vroeger van hout waren en brand dus nogal veel voorkwam. Minder begrijpelijk op het eerste gezicht zal het evenwel schijnen, wanneer men verneemt, dat tal van boeken en aanteekeningen van thans groote waarde werden vernietigd om te voorkomen, dat ze buitenstaanders in handen zouden vallen. Inderdaad is veel waardevols tengevolge van dergelijke overwegingen verloren gegaan, doch, hoezeer wij de gevolgen van zulke opvattingen ook mogen betreuren, wij moeten niet uit het oog verliezen, dat de meeste kooplieden hunne zaken ten strengste geheim hielden, hiertoe wel genoodzaakt door de omstandigheid, dat men in een betrekkelijk beperkte streek als deze, waar het grootste gedeelte der inwoners zich op gelijksoortige bedrijven toelegde, concurrenten had onder familie en vrienden.
Zijn dus vele waardevolle documenten verdwenen, te gelukkiger mag men zich prijzen, wanneer de archieven van een sedert lang bestaande onderneming blijken goed bewaard te zijn gebleven. In zulk een geval toch is de geschiedenis van zoo'n handelshuis met vrij groote nauwkeurigheid na te vorschen en het is zeker niet van belang ontbloot, om hetgeen van dergelijke archieven nog bestaat, zorgvuldig in stand te houden.
Denk ik hierbij aan hetgeen bijv. in het gedenkboek der firma Van Gelder Zonen gepubliceerd is, of aan hetgeen ons het Journaal Caescooper kan leeren, ook onze eigen archieven bevatten tal van wetenswaardigheden. Het in druk doen verschijnen hiervan is, ik herhaal het, misschien geen daad, de publieke belangstelling waard, doch zij zoekt deze belangstelling ook niet. Mijne bedoeling is in de eerste plaats om hen, die uit den aard van hun werk of door familiebanden in meerdere of mindere mate in betrekking staan tot de firma Wessanen & Laan, thans Wessanen's Koninklijke Fabrieken N.V., een beeld te geven van den ontwikkelingsgang van dit huis.
Het is met al deze overwegingen voor oogen, dat ik mij er toe zette, de gelegenheid van het 175-jarig bestaan aangrijpend, de bewaard gebleven gegevens eenigszins overzichtelijk te rangschikken en aan de hand daarvan een korte geschiedenis onzer firma samen te stellen.
Aan het bezien dezer geschiedenis in het breedere verband eener streek- of vaderlandsche historie heb ik mij daarbij niet gewaagd. Mij zeer goed bewust zijnde noch econoom, noch historicus te zijn, heb ik mij de voor een dergelijken opzet noodige capaciteiten niet willen aanmatigen, doch mij integendeel willen beperken tot het geven van een zooveel mogelijk aaneengesloten relaas van de belangrijkste interne feiten en gebeurtenissen. Mocht in naar het oordeel van den lezer in het hiernavolgende wellicht de prestaties der achtereenvolgende leiders onzer firma hier en daar door een ietwat subjectieven bril hebben gezien, zoo gelieve men te bedenken, dat ik - zelve nakomeling dezer leiders - uit den aard der zaak groote bewondering voor hen koester en dat het alleen daaraan is toe te schrijven, wanneer ik de objectiviteit uit het oog verloor.
Aan het slot van deze, eenigszins apologetische inleiding rest mij nog de aangename taak aan diegenen dank te zeggen, die mij bij mijn werk behulpzaam zijn geweest. Met bijzondere erkentelijkheid maak ik hierbij gewag van den zeer gewaardeerden steun, welke de heer P. Boorsma, conservator van het Molenmuseum te Koog aan de Zaan, mij heeft willen verkenen bij het schrijven van het hoofdstuk 'Oliemolens en Pelmolens', door welken steun dit hoofdstuk belangrijk aan waarde heeft gewonnen.
Bloemendaal, 1939.
Dit boek is gedrukt door Meijer's Boek- en Handelsdrukkerij te Wormerveer op gewolkt papier van Van Gelder Zonen. De letter is de Lutetia, geteekend door J. van Krimpen, die ook de band ontwierp. De platen zijn uitgevoerd in lichtdruk door Van Leer & Co., het bindwerk is van J. Brandt & Zoon.
| Uitvoering/Formaat: | Hardcover, 21 x 30 cm |
| Aantal pagina's: | 140 |
| Tekst: | Raymond Laan |
| Uitgeverij: | Meijer's Boek- en Handelsdrukkerij te Wormerveer |
Gemaakt door Cees Kingma aan de hand van het hierboven beschreven boek.
