Studiereizen van Cees Kingma

Catalunya (Catalonië)

Catalunya is nog steeds onderdeel van Spanje. In 2012 gaan er echter steeds meer stemmen op om Catalunya weer onafhankelijk van Spanje te maken. Met 16% van de bevolking vormt Catalunya 20% van de Spaanse economie en zorgt voor 26% van de totale Spaanse export (de Volkskrant, 24-11-2012). In Catalunya spreekt men een eigen taal en zijn de plaatsnaamborden in het Catalaans geschreven.

De meesten toeristen zullen Catalunya bezoeken voor de stranden van de Costa Brava of the Costa Daurada met badplaatsen als Lloret de Mar, Blanes, Sitges of Salou. Ook Barcelona met z'n moderne architectuur trekt veel bezoekers. Vanuit Barcelona is het Monestir de Montserrat goed te bezoeken. Maar Monestir de Poblet ligt voor veel toeristen toch wel erg ver uit de route. In Catalunya: Sporen van een industrieel verleden worden een aantal industriële monumenten in het rijkste deel van Spanje beschreven. Met een Tecno Tiquet, uitgegeven door Sistema Territorial del Museu de la Ciència i de la Tècnica de Catalunya hebben toeristen korting op de toegang tot 23 monumenten en musea op het gebied van industrieel erfgoed.

Natte infrastructuur in 'la Douce France'

In Nederland zijn we trots op onze waterhuishouding en brengen iedere buitenlandse bezoeker naar de Afsluitdijk of de Deltawerken. Maar ook in Frankrijk kan men trots zijn op de natte infrastructuur. Sluizen, stuwen, tunnels, aquaducten en omleidingskanalen hebben de rivieren bevaarbaar gemaakt. Regelmatig liggen er vrachtschepen uit Noord Frankrijk in de Zaan te lossen en met een plezierjacht, met een redelijk motorvermogen, kan men vanuit een jachthaven langs de Zaan binnendoor naar Bordeaux varen. In deze serie artikelen worden een aantal bijzondere monumenten van deze natte infrastructuur en hun omgeving beschreven.

Portugal

De meeste toeristen komen naar Portugal voor de fraaie zandstranden of golfbanen in de Algarve. De hoofdstad Lissabon is en blijft ook een echte publiekstrekker. Al heel wat minder bezoekers kennen het stille en veel minder ontwikkelde noorden van het land. Jammer, want daar valt m.b.t. de architectuur in de typische ‘Manuelstijl’ juist veel te genieten. Maar nog veel minder toeristen zullen naar Portugal komen voor het ‘industrieel erfgoed’ van dat land.

Na aansluiting van Portugal bij de Europese Gemeenschap is het land snel gemoderniseerd en de infrastructuur, met veel Europees geld, verbeterd. De kleinschalige wijnbouw is bijvoorbeeld vervangen door grotere organisaties die zich moeten manifesteren op de Europese markten volgens de Europese standaarden. Het land kende weinig zware industrie. Wel zijn er uitgestrekte gebieden waar mijnbouw een belangrijke werkverschaffer was. In deze serie artikelen beschrijf ik mijn ervaringen op een aantal verlaten mijn complexen in de provincie Alentejo en in het Distrito de Setúbal (tussen de provincies Extremadura en Baixo Alentejo).

In het ruige noorden zocht ik naar de restanten van een smalspoor verleden in de provincie Trás-os-Montes. Op totaal onverwachte plaatsen blijken de mooiste spoorweg musea te zijn.
In Industrieel Erfgoed in Portugal leest u mijn ervaringen in dat bijzonder vriendelijke land aan de Atlantische Oceaan.

Noord-Spanje

Direct over de zuid Franse grens, aan de westkant van de Pyreneeën, begint in Baskenland het grootste aaneengesloten industriegebied van Spanje. De diverse industriesteden volgen elkaar op langs de gehele noord Spaanse kust van de provincies Baskenland, Asturië en Galicië. Kleinere en grote zeehavens met de bijbehorende scheepswerven en zware industrie. Goederen spoorwegen met hun typische, aan het woeste landschap aangepaste infrastructuur doorkruisen het land.
In de jaren zeventig van de vorige eeuw reed ik hier, over smalle lokale wegen, dwars door de dorpen en stadjes. Iedere plaats met een eigen hoogoven, cokesfabriek of ijzergieterij. Fel oplichten vuren bij de ijzeraftap en overal rook en stank. Nu sluiten de Spaanse snelwegen keurig aan op het Franse systeem van autoroutes en wordt u buiten de dorpen en steden omgeleid. De zware industrie is bovendien praktisch overal uit het straatbeeld verdwenen.

In Sporen van een industrieel verleden in Baskenland en Asturië maakt u kennis met het industrieel verleden van steden als Bilbao, Gijon en Oviedo.

Lissabon

De Portugese hoofdstad Lissabon ligt op de noordoever van de brede monding van de rivier de Taag op ruim 15 km van de Atlantische Oceaan. De stad zelf heeft al meer dan een half miljoen inwoners, het verstedelijkte gebied rondom de stad telt daarnaast ook nog eens ruim 2 miljoen inwoners. Sinds de gloriedagen van het ontdekkingstijdperk ontwikkelde de stad zich als belangrijk handelscentrum. De daarbij behorende haven is nog steeds voor een belangrijk deel gevestigd op de oevers van de Taag nabij de, op de heuvels gelegen, prachtige oude binnenstad.

Zelf ken ik de stad al ruim 40 jaar. In de jaren zestig van de vorige eeuw lag de rivier de Taag vol met mammoettankers die bij Lisnave voor een onderhoud of reparaties in dok werden drooggezet. De grote scheepswerf op de zuidoever van de Taag is inmiddels al weer enige jaren gesloten.

In Cais e Navios de Lisboa leest u mijn hernieuwde kennismaking met de stad waar ik met veel plezier een aantal jaren gewerkt heb. Ik beschrijf de haven emplacementen zoals ik ze nog ken van ‘vroeger’ en zoals ik ze nu aantrof. Ik ben de laatste jaren regelmatig teruggekeerd naar de stad en heb ook de kans gekregen enkele andere grote industriële monumenten, zoals een stilgelegde elektriciteitcentrale en een pompstation voor de waterleiding, te bezoeken.

Ruhrgebied

Ter voorbereiding van de tentoonstelling over de Zaanse maritieme geschiedenis, die in januari 2008 in het Zaans Museum werd geopend, ging een gedeelte van het schrijvers collectief van het boek "De maritieme geschiedenis van de Zaanstreek" (werktitel!) samen met Ellen van Veen (Presentatie en Educatie van het Zaans Museum) op bezoek in enige (maritieme) musea in het Ruhrgebied om daar ideeën op te doen voor de inrichting van de tentoonstelling. In een vijftal artikelen doen diverse deelnemers aan deze studiereis verslag van hun ervaringen.

In de directe omgeving van de Zaanstreek

Hoogovens IJmuiden

Voor wie nog wil genieten van rokende schoorstenen, rangerende locomotieven en bedrijvige havenkranen ligt op minder dan een uurtje fietsen vanuit het hart van de Zaanstreek het industriële complex van de Hoogovens in IJmuiden. In de reportage Hoogovens IJmuiden, nu het nog kan krijgt u een goed beeld van dit complex.

NDSM Scheepswerf in Amsterdam Noord

Op fietsafstand van het Hembrugterrein in Zaandam wordt een verglijkbaar groot industrieel complex uit de vorige eeuw geschikt gemaakt voor hergebruik in deze eeuw. In Amsterdam Noord nog steeds een eldorado voor Industrieel Archeologen leest u alles over dit project. In de discussies over de toekomst van het Hembrug terrein wordt vaak verwezen naar de ontwikkelingen op de NDSM scheepswerf.